Zin in Soest - zin in kunst

In de Chambers-Wylie Memorial Presbyterian Church in het centrum van Philadelphia tref je de permanente sculptuur ‘Tilting at Giants’ (In gevecht met reuzen), van Dayton Castleman, uit 2006 aan. Het gemaakt is gemaakt van aluminium, staal, votiefkaarsen, glazen votief houders, vislijn, en stalen kabels
Als je de kerk binnenstapt, hangen boven je hoofd twaalf enorme windmolens als in slagorde in de kerkruimte: dreigend en imponerend, omgeven door het gotische gewelf. De windmolens zijn onverwacht en misplaatst in deze setting. Ze zijn volkomen stil. De stilte vult de atmosfeer met een ongemakkelijk gevoel van verwachting. De glanzende torens, groot en glad, steken af tegen het donkere plafond. Als schildknapen op wacht staan de zonovergoten wieken op scherp, boordevol potentiële energie, wachtend op het moment dat een mysterieuze wind de ruimte vult en beweging brengt. Middenin iedere toren, in alle spektakel bijna onopgemerkt, hangen kaarsen, oplichtend, zonder enig spoor van flakkering, in gebed. Deze kerkzaal is een levend gebed – een reikhalzend uitziend, verwachtingsvol gebed – als een strak gespannen snaar die op springen staat.

Het doet denken aan de gebeurtenissen met Pinksteren die opgetekend staan in het bijbelboek Handelingen, als de leerlingen in een kamer samen afwachten en er ‘plotseling uit de hemel een geluid klonk als van een hevige windvlaag, dat het huis waar ze zich bevonden geheel vulde. Er verschenen aan hen een soort vlammen, die zich als vuurtongen verspreidden en zich op ieder van hen neerzetten.’ Deze kerk in Philadelphia wacht op beweging, wind en vuur.

Dayton Castleman is een kunstenaar uit Chicago, die zich bezighoudt met meerdere beeldende kunstvormen en geïnteresseerd is in dans. Zijn werk is getoond in musea en galeries in Europa en de V.S. Hij studeerde aan Belhaven University en de School of the Art Institute of Chicago. Dayton geeft les in beeldhouwen, tekenen en digitale media aan Trinity Christian College bij Chicago en is bestuurslid van Christians in the Visual Arts.

Opnieuw een schildering van de Chinees-Amerikaanse kunstenaar He Qi (*1951), gevonden door Nanno Vlaanderen. He Qi gebruikt levendige kleurblokken en geometrische vormen om een boeiende compositie te creëren. Het werk heet ‘Holy Spirit Coming’ (1998, olieverf op canvas).
We zien drie leerlingen van Jezus op de eerste Pinksterdag. De tongen als van vuur op hun hoofden hebben de vorm van een neerdalende duif en symboliseren een spirituele verbinding met God door de Heilige Geest. Opvallend zijn ook de ogen: afwisselend open en dicht, want in het geloof gaat het om een ‘ander zien’.

He Qi is een Chinese kunstenaar uit Nanjing. Geboren in een Boeddhistisch gezin, werd hij op latere leeftijd Christen. Hij heeft les gegeven aan het Nanjing Theologisch Seminarie van de Nanjing Universiteit. In de tachtiger jaren waarin zich dat afspeelde was het christendom in China nog zeer verdacht. ‘Een christen meer is een Chinees minder’ was een gezegde in die tijd. Vaak werd er op gewezen dat het Christendom zijn intree in China deed tijdens de beruchte opium-oorlogen, ten voordele van westerse overheersing. Christendom en westerse culturele waarden gingen dan ook hand in hand en kon daarom dus niet echt Chinees zijn.
He Qi, andere Chinese kunstenaars en de staf van het Nanjing Theologisch Seminarie begonnen daarom met behulp van traditionele volkskunsten het Evangelie te vertalen in de eigen Chinese context. Chinese Christelijke Kunst was geboren. Inkt en krijt schilderijen, knipselkunst, houtsnedes en andere traditionele uitingen kregen een nieuwe christelijke interpretatie. De knipselkunst van He Qi geeft hiervan een mooie reeks voorbeelden. Maar hij ontwierp ook schilderijen, wandkleden, en dergelijke. He Qi was een der eersten Chinezen van het vasteland die na de Culturele revolutie die een doctors titel in Religieuze Kunst ontving in Nanjing. In 2011 ontving hij een tweede doctorsgraad (HC) aan de Australia Catholic University in Melbourne. Zijn werk is op vele plaatsen tentoongesteld in Europa, Amerika, Azië en Australië. Hier zie je drie van zijn werken, als een strip, op basis van de teksten van Matteüs, Marcus en Lucas, en door Nanno Vlaanderen in samenwerking met ds. Kees Bregman van een toelichting voorzien. Kijk, mijmer, geniet en vat moed.

Marcus: Drie vrouwen ontdekken dat het graf van Jezus leeg is. De heldere kleuren van dit schilderij zorgen voor een vrolijkheid die in schril contrast staat met de afgebeelde schrik. Die dubbelheid in gevoel hoort bij Pasen. We begrijpen het niet, maar worden er wel blij van. Het geeft hoop, perspectief. De passiebloem is prominent aanwezig. De open grafkist en de weggerolde steen zijn aanwezig, maar klein afgebeeld. He Qi wil vooral de menselijke reactie in beeld brengen. Kijk eens wat de vrouwen met hun handen doen! En merk de dansende vlinder op: bij uitstek symbool van de metamorfose, de fundamentele verandering die Pasen teweegbrengt.
Matteüs: de engel van het goede nieuws zit fier op de weggerolde steen. De wachters slapen. Een vrouw met een balsemkruikje houdt treurend haar hoofd vast. Een mombakkes (eng masker) rolt op de grond. Voor mij (NV) geeft deze afbeelding aan hoe de vrouwen onder de indruk zijn van het gebeuren. Je bent onder de indruk, letterlijk ondersteboven van de boodschap van de engel. Het is goed nieuws, maar dat dringt nog niet door. Er valt een masker af; welk masker is dat? De pose die we als mens in de samenleving hebben aangenomen? Zonder masker zullen we voortaan leven: het komt op de kern aan. Als nieuwe mens kunnen we verder.

Lucas: Maria Magdalena brengt het nieuws dat de Heer leeft bij zijn leerlingen. De vrouw vertelt aan de mannen, apostelen, over het geopende graf. Zij wordt de boodschapper, de engel, voor de thuisgebleven mannen. Pasen prikt ook rolpatronen door. De omhooggeheven handen tonen niet direct acceptatie, eerder afstand nemen. En dan de woorden van Jezus, door de vrouw gesproken: “Herinner je hoe dat ik je gezegd heb, toen ik nog in Galilea was, dat de zoon der mensen moest worden uitgeleverd aan zondaars en moest gekruisigd worden en op de derde dag opstaan?!” En toen herinnerden zij zich zijn woorden … Kijk nog eens naar de handgebaren: de achterste leerling legt zijn handen op zijn hart. Hij zag het, zo vertolkt Johannes de evangelist, ‘met een beginnend geloof’.