Rituelen
Nederland seculariseert. Maar aan één ding blijft onverminderd behoefte: rituelen. De mens is ongeneeslijk ritualistisch. En dus ontwikkelen mensen nieuwe rituelen. Stille tochten of ze hechten opnieuw belang aan oude rituelen, zoals kaarsjes branden. Waarom eigenlijk? Wat heb je aan rituelen? En hoe kan het dat mensen ze zo belangrijk vinden?
Wat is het verschil tussen rituelen, gewoontes en gebruiken? Ik kwam de volgende definitie tegen: ‘reeks handelingen met een speciale betekenis’. Anders gezegd: Een ritueel is een geheel van symbolen en bijhorende handelingen die bij een speciale gelegenheid voor sommige mensen een bepaalde betekenis hebben. Een ritueel is eigenlijk een manier van handelen die anders is dan andere handelingen, doordat ze krachtiger is en meer betekenis krijgt. Rituelen verlopen meestal volgens een vast patroon. Met een ritueel maken mensen elkaar iets duidelijk. Ze zeggen meer dan woorden alleen. Bij een ritueel horen vaak gebaren of voorwerpen. Rituelen komen voor in alle culturen en zijn van alle tijden. In elk geloof heb je rituelen. Ze verschillen vaak, maar soms zie je ook gelijkenissen. Licht, water, olie en wierook, spelen bij heel wat rituelen een rol. Vaak horen er ook vaste gebeden bij. Rituelen bestaan omdat mensen er behoefte aan hebben om stil te staan bij belangrijke momenten in het leven. Ze willen die met anderen delen. Vaak wordt dat vandaag de dag op een meer persoonlijke manier gedaan dan vroeger. Mensen gaan nu ook op zoek naar rituelen bij andere volkeren en in andere culturen. Mantra’s en wierook uit het oosten, drums en vuur uit het zuiden, symbolentekens van de Kelten en de Germanen, iets of iemand besprenkelen met wijwater zoals in de christelijke traditie ... Van overal halen mensen betekenisvolle handelingen om ze in eigen rituelen te gebruiken. Het is vooral de symboliek van rituelen, die maakt dat ze iets magisch hebben en je nieuwe energie of kracht lijken te geven. Zo verwijst water naar zuiverheid en vuur naar levenskracht. Doorheen al die symbolen voelen mensen zich verbonden met de natuur, met de gemeenschap, met hun familie of zelfs met dat wat het leven hier en nu overstijgt, namelijk God.
Een ritueel is juist zo bijzonder, zo fascinerend omdat het verder reikt dan ons nuts denken. Het reikt verder dan wat je kunt bedenken en beredeneren, vanuit gezond verstand. Als de zinloosheid je naar de strot grijpt, dan wil je iets doen..
Theodor Holman schreef in Het Parool: ‘Misschien is een nutteloos ritueel wél nuttig als je met nutteloosheid te maken hebt’. De dood bijvoorbeeld. Of een nutteloze ziekte. Iets ergs. Als de zinloosheid je naar de strot grijpt, zogezegd. Misschien wil je dan iets doen. Ook als je niet gelooft dat het nut heeft. Juist omdat je denkt dat het geen nut heeft. Omdat het leven vol zit met dingen waarvan je het nut niet bedenken kan.
Zou dat een verklaring kunnen zijn dat ook seculiere, niet-gelovige mensen behoefte hebben aan rituelen? Juist seculiere, niet-gelovige mensen misschien. Want hoewel er van alles is veranderd, is het leven niet minder bizar en verbijsterend geworden.