Advent
In de tram zit een oude man. In z’n hand heeft hij een mooie bos bloemen. Een jonge vrouw tegenover hem kan haar ogen er niet van af houden. Steeds weer kijkt ze naar de kleurenpracht van de bloemen. Ze glimlacht. Vlak voor de volgende halte staat de man op en geeft haar de bloemen. ‘U vind ze mooi, hè? Eigenlijk zijn ze voor mijn vrouw. Maar ik denk dat ze graag zou willen dat u ze krijgt. Ik ga naar haar toe en zal haar zeggen dat ik ze aan u heb gegeven.’ Verbaasd neemt de vrouw de bos aan. Geraakt en ontroerd. Ze kijkt hem na en ziet hoe hij verdwijnt door de poort van de begraafplaats. Een onverwacht cadeau. Een liefdevol gebaar. Je had er totaal niet op gerekend. Waar heb ik het aan verdiend? Het overkomt je en verwart je. Je ontvangt het, maar met een gemengd gevoel.
Zou het Maria ook zo vergaan zijn? Een meisje dat hoorde dat ze de moeder van de Messias zal worden en dat de bekendste vrouw van de wereld werd. Je ziet haar lopen door de smalle straatjes van Nazareth, een kruik op haar hoofd, een mand aan haar arm. Ze groet en wordt gegroet. Niemand kan vermoeden dat dit onopvallende meisje ooit de bekendste vrouw van de wereld zal worden. Schuchter hoort ze een boodschap van hogerhand. Een zoon, de Zoon. Moet je daar gelukkig mee zijn? Zou je met gewoon geluk niet gelukkiger zijn? ‘Gezegend ben je onder de vrouwen’. De messias komt als een kind dat zijn moeder schande brengt en haar vervreemdt van de mensen.
Een maagdelijke geboorte, zegt de kerk van alle eeuwen en plaatsen. ‘Heilige Maria, altijd maagd’, heeft de kerk van Rome gezegd. Maar wat betekent dat? Want ook al wordt dit dogma nog steeds zo uitgelegd, hier is allesbehalve een wonderlijke vorm van voortplanting aan de orde. Als je het verhaal zo blijft lezen zul je nooit bij de kern komen. Nee, het aardige is nu juist dat in al die oude verhalen, heilbrengers altijd maagdelijk geboren werden. In onvruchtbare situaties waar nieuw perspectief volkomen uitzichtloos lijkt, dient zich zonder tussenkomst van wie ook maar nieuw leven aan. Dat nu is maagdelijke geboorte. Er zijn momenten waarop jij er als mens even totaal niet toe doet. Er komt hier niets en niemand aan te pas. Soms wordt het je onverwachts zo maar geschonken. Zoals dat bloemetje van die oude man.
‘Hoe zal dit gebeuren zonder tussenkomst van een man?’, gebiedt de logica ons te zeggen. Hoe kan dit nu, waar heb ik dit aan verdiend? Dat is nou net - ik zou haast zeggen - de lol, de gein van dit verhaal. Gein komt van het hebreeuwse woordje gajin. En gajin betekent genade. Genade is de pure vreugde, de gein, het plezier om dat wat jou gegeven wordt. Zomaar, als een knipoog van de hemel. Niet weten wat je gedaan hebt en toch beloond worden. “Wees gegroet, jij begenadigde!” Genade: een woord dat bij ons bepaald niet meer voor in de mond ligt. Dat oude, kerkelijke woord bepaalt ons bij onze afhankelijkheid en kwetsbaarheid. Wij, autonome mensen, doen immers alles veel liever zelf. Ik zal me daar m’n hand gaan ophouden! Het woord genade hebben we in het Latijn vertaald met gratia - gratis. Maar dan zitten we wel in de betaalsfeer. Alles is een kwestie van gelijk over steken. Alles heeft zijn prijs. In dat marktdenken leven wij. En het algemene geloof is dat die markt ons goed doet. Zelfs gezondheid kopen we tegenwoordig in en rekenen we af.
Soms is het beter te ontvangen dan te geven. En het is Maria die die kunst blijkt te verstaan. Een gewoon iemand zoals u en ik, strekt haar handen uit en spreekt haar wereldberoemde woorden uit: ‘Mij geschiede naar Uw Woord’. Open staat zij voor wat op haar afkomt, voor het leven dat zich van Godswege aandient. Bij haar behoeft het leven niet krampachtig tevoorschijn getoverd te worden door eigen potentie, prestatiedrang of drift naar succes. Nee, zij ontvangt het, in alle eenvoud.
Verwachting, hoop, perspectief waar wij in deze tijd van Advent over nadenken heeft te maken heeft met de kunst om te kunnen ontvangen. De kunst je handen te openen en je over te geven aan een engel die op jouw weg wordt gestuurd. Als je die kunst van het ontvangen en van het vertrouwen weet aan te leren, dan krijgt het leven met alles wat daar in zit, aan liefde, mededogen, passie en schoonheid alle kans om in jou te groeien en te bloeien.